निश्चित धोरणांद्वारे जिंकू यात मलेरियाविरूद्धचे युद्ध I

निश्चित धोरणांद्वारे जिंकू यात मलेरियाविरूद्धचे युद्ध

गायत्री दिवेचा, प्रमुख – गुड अँड ग्रीन, गोदरेज इंडस्ट्रीज लिमिटेड अँड असोसिएटेड कंपनीज

स्थानिक पातळीवर होणाऱ्या रोगांविरुद्ध पद्धतशीर लढा देणे भारतासाठी काही नवीन नाही. पोलिओ आणि गोवरपासून ते रुबेलापर्यंत सर्वच रोगांशी देशाने लढा दिला आहे. किंबहुना, एक मोठा टप्पा गाठून भारत २०१४ मध्ये पोलिओमुक्त झाला. आता पुढची पायरी कोणती? २०३० पर्यंत मलेरिया नष्ट करणे.

मलेरियाविरुद्धच्या लढाईत भारताने सहयोगी भागीदारी आणि मूळापासून समर्पित प्रयत्न करत लक्षणीय प्रगती केली आहे. नॅशनल वेक्टर बोर्न डिसीज कंट्रोल प्रोग्रामच्या आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की संपूर्ण भारतात मलेरियामुळे होणाऱ्या मृत्यूंमध्ये खूप घट झाली आहे. २००१ मध्ये मलेरियामुळे १,००५ जणांचा मृत्यू झाला होता. २०१७ मध्ये तीच संख्या १९४ पर्यंत खाली आली आणि शेवटी २०२१ मध्ये ८० इतकी कमी झाली. अर्थात असे यश मिळाले असले आणि केसेसची संख्या आणि मृत्यूचे प्रमाण खूपच कमी झाले असले तरी आपल्याला जर हा आजार संपूर्णपणे नष्ट करायचा असेल तर काही घटकांचा त्वरित विचार करणे आवश्यक आहे.

उदाहरणार्थ, जागतिक मलेरिया अहवाल २०२१ मधील माहिती घ्या. अहवालात असे नमूद करण्यात आले आहे की कोविड-१९ साथीच्या आजाराची सुरुवात झाल्यानंतर मलेरियाच्या घटनांमध्ये घट होण्याचा वेग कमी झाला. शिवाय, या रोगाशी लढा देण्यासाठी आपण स्पष्ट प्रगती केली असली तरीही, आग्नेय आशियातील मलेरियाचे ८०% पेक्षा जास्त ओझे भारतावर आहे.

संशोधनाने जीडीपी मध्ये झालेल्या ०.३% वाढीची मलेरियामधील १०% घटीशी सांगड घातली असून भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर १.९ अब्ज डॉलरचा भार आहे. गमावलेली कमाई (७५%) आणि उपचार खर्च (२४%) ही महत्वाची कारणे आहेत. आपल्या मलेरिया प्रतिबंधक प्रतिसादाला स्थानिक गरजा पूर्ण करण्याशी जोडणे या एका क्षेत्राकडे आपण लक्ष देण्याची गरज आहे.

उदाहरणार्थ दीर्घकाळ टिकणाऱ्या कीटकनाशक जाळ्यांचे (LLIN) वितरण. LLIN हे परवडणारे आणि वापरण्यास सोपे प्रतिबंधात्मक उपाय आहेत. आरोग्य विभागाचे अधिकारी सहसा सरासरी पाच जणांच्या कुटुंबासाठी दोन-तीन जाळ्यांचे वाटप करतात.

तथापि, बहुतेक घरांमध्ये बऱ्याचदा पुरुष माणूस बेडवर एकटाच झोपतो (जर एक असेल तर). स्त्री बहुतेकदा सर्वात लहान मुलासोबत झोपते आणि इतर मुले एकत्र झोपतात, अपवाद किशोरवयीन भावंडांचा. ते सोबत झोपत नाहीत. आपण या किरकोळ परंतु महत्त्वपूर्ण तपशीलांचा विचार केल्यास, या प्रकारच्या सेटअपमध्ये पाच लोकांच्या कुटुंबासाठी आवश्यक असलेल्या LLINS ची संख्या दोन किंवा तीन जाळ्या वितरीत करण्याऐवजी किमान चार ते पाच असायला हवी.

राज्य प्रशासनासाठी आणखी एक वेदनादायक बाब म्हणजे मुख्यतः मलेरिया आणि इतर वेक्टर- प्रणीत रोगांविरुद्ध काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांच्या नियुक्त गटाचा अभाव. आशा आणि अंगणवाडी सेविका मलेरियाच्या केसेसचा मागोवा घेण्याचे काम करतात. ज्या कुटुंबांना सामाजिक-आर्थिक दबावामुळे वारंवार येणार्‍या ताप आणि इतर लक्षणांचा सामना करण्यासाठी कमी प्रशिक्षण मिळालेले असते अशा कुटुंबांना औषधोपचार आणि मार्गदर्शन करतात.

आशा आणि अंगणवाडी सेविका अनेकदा नगण्य मोबदल्यात कामाच्या किती प्रचंड ओझ्याखाली काम करतात हे तर उघड गुपित आहे. मलेरिया जनजागृती आणि प्रतिबंध व्यतिरिक्त, आशा आणि अंगणवाडी सेविका पोषण अभियान, मिशन इंद्रधनुष आणि इतर कार्यक्रम देखील राबवत आहेत. त्यामुळे मुख्यत्वे मलेरिया आणि इतर वेक्टर रोगांविरुद्ध काम करणाऱ्या वैद्यकीय अधिकाऱ्यांची/प्रतिसादकर्त्यांची फळी तयार करणे महत्त्वाचे आहे. नियुक्त केलेल्या वर्तणूक बदल संवाद सुविधाकर्तेनी आशा कर्मचार्‍यांचा भार हलका करण्यात मदत केली आणि त्यांना जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आणि केसेसची चाचणी करण्यासाठीचे कौशल्य देखील पुरविले.

सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे, मलेरियापासून बचावाचा मार्ग जागरूकतेने सुरू होतो. मलेरियाचा धोका टाळण्यासाठी घ्यावयाच्या खबरदारीबद्दल केवळ जागरूकताच नाही तर प्रमुख लक्षणे आणि त्यावर उपचार कसे करावे याबद्दल जागरुकतेची अधिक गरज आहे. सरकार वेळोवेळी विविध व्यासपीठांद्वारे जनजागृती करण्याचा प्रयत्न करत असताना, इतर उपायांचाही समावेश करण्याची गरज आहे. गोदरेज सारख्या काही कॉर्पोरेट्सनी मलेरिया उपचारांसाठी एक अॅप विकसित केले आहे जे सध्या भारताच्या राज्य आरोग्य विभागांद्वारे वापरले जाते. हे अॅप्स Android आणि iOS साठी स्थानिक भाषांमध्ये देखील उपलब्ध आहेत.

उदाहरणार्थ गोदरेज अॅप मलेरियाच्या प्रकारांचा तपशील पुरविते जसे की प्लाझमोडियम फाल्सीपेरम, प्लास्मोडियम व्हिव्हॅक्स किंवा दोन्हीचे संकरित मिश्रण. पुढे जाऊन रुग्णाच्या वयानुसार उपचारांचे वर्गीकरण केले जाते.

फॅमिली हेल्थ इंडिया सारख्या काही स्वयंसेवी संस्थांनी हिंदी आणि गोंडी आणि हलबी यांसारख्या स्थानिक भाषांमध्ये मलेरियाचे प्रकार, लक्षणे, प्रतिबंध, उपचार आणि स्वच्छताविषयक टिप्स याविषयी माहितीचा विस्तृत, तपशीलवार संग्रह तयार केला आहे. आमचे हे सर्व माहिती स्रोत लोकांसाठी आणि नागरी प्राधिकरणांद्वारे वापरण्यासाठी विनामूल्य आहेत.

राज्याच्या आरोग्य विभागातील विविध सरकारी संस्था, जिल्हाधिकारी, मुख्य वैद्यकीय अधिकारी आणि पंचायतीमधील लोक आपापल्या विभागातील मलेरियाचे उच्चाटन करण्यासाठी काम करत आहेत.

काही यशस्वी पहिल्या टप्प्यांमुळे छत्तीसगड आणि उत्तर प्रदेशमधील राज्य विभागांना त्यांच्या राज्यांमध्ये कॉर्पोरेट क्षेत्रासह भागीदारीतून हे प्रारूप राबविण्यासाठी तयार करण्यास प्रवृत्त केले. गोदरेजसारख्या मोठ्या समूहाने भोपाळ, ग्वाल्हेर, लखनौ आणि कानपूर या चार शहरांमध्ये डेंग्यूसारख्या वेक्टर-जनित रोगांशी लढा देण्यासाठी समर्पित कार्यक्रम सुरू करण्यासाठी त्यांचे क्षितिज विस्तारले आहे. वेक्टर-जनित रोग आणि त्यांच्या उपचारांची तांत्रिक माहिती वाढविण्यासाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम देखील आयोजित केले जातात.

२०३० पर्यंत संपूर्ण मलेरिया निर्मूलनाच्या या चळवळीत इतर कॉर्पोरेट्स आणि व्यवसायांनी सामील होण्याची गरज आहे.

आरोग्य मापदंड सुधारणे आणि आरोग्य सेवांमध्ये प्रवेश करणे ही एक सामायिक जबाबदारी आहे. कोणत्याही सामाजिक समस्येप्रमाणे – राजकीय इच्छाशक्ती आणि कोणालाही मागे न ठेवण्याचा संकल्प यशासाठी महत्त्वपूर्ण आहे.

हे प्रत्यक्षात आणण्यासाठी आपण एकत्रितपणे कार्यक्रमाची पोहोच आणि प्रभाव वाढवू शकतो.

भाग भांडवल बाजाराची सौंदर्यस्थळे – लेखक : डॉ. अमित बागवे (Basics of Share Market) ‘ई बुक’ मोफत वाचण्यासाठी किंवा खरेदी करण्यासाठी लिंक वर क्लिक करा .. धन्यवाद ! https://amzn.to/3idYtD7

बदलत्या काळाची गुंतवणूक म्युच्युअल फंड : लेखक – डॉ अमित बागवे ‘ई बुक’ मोफत वाचण्यासाठी किंवा खरेदी करण्यासाठी लिंक वर क्लिक करा https://amzn.to/3jrjUSo